Ngày 17  tháng 7  năm 2023, UBND huyện Hà Trung vừa ban hành Đề án Thành lập thị trấn Hà Long  thuộc huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa.

        Theo đề án lý do và sự cần thiết là: Xã Hà Long là vùng đất có nhiều giá trị lịch sử - văn hóa, là nơi phát tích của các vua, chúa và vương triều Nguyễn nên có nhiều cơ hội để hình thành đô thị du lịch văn hóa lịch sử, sinh thái gắn với bảo tồn tôn tạo di tích lịch sử Quốc Miếu nhà Nguyễn. Bên cạnh đó, xã Hà Long có một nút giao cao tốc Bắc – Nam và Quốc lộ 217B (là một trong bảy nút giao đường cao tốc qua địa phận tỉnh Thanh Hóa), đồng thời, xã cũng được quy hoạch phát triển dịch vụ cao cấp (du lịch, nghỉ dưỡng, sân golf…). Vì vậy, xã Hà Long có lợi thế vừa là cửa ngõ phía Tây Bắc của huyện Hà Trung; vừa là điểm kết nối các huyện vùng đồng bằng ven biển như Nga Sơn, Bỉm Sơn, Hậu Lộc; các huyện miền núi như Thạch Thành, Cẩm Thủy, Bá Thước đi các tỉnh lân cận và các đô thị lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chính Minh; là lợi thế để địa phương phát triển đô thị theo hướng dịch vụ thương mại, logistic. Mặt khác, xã Hà Long tiếp giáp trực tiếp với một trong bốn đô thị động lực của tỉnh, là cơ sở quan trọng để hình thành đô thị công nghiệp với sự lan tỏa mạnh mẽ của đô thị công nghiệp Bỉm Sơn, cụm công nghiệp Hà Long – Bỉm Sơn.

Phát huy những tiềm năng, lợi thế và để định hướng cho phát triển đô thị, quy hoạch chung xây dựng đô thị Hà Long đã được Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt từ năm 2015 và điều chỉnh, mở rộng năm 2021, làm tiền đề cho phát triển đô thị trên địa bàn các xã trong thời gian qua.

Thực hiện các quy hoạch đô thị đã được phê duyệt, cùng với sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và đầu tư của tỉnh, của huyện, sự nỗ lực của cấp ủy, chính quyền và nhân dân nên các xã Hà Long đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, tạo tiền đề cho sự phát triển toàn diện trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội; đời sống vật chất tinh thần của nhân dân ngày càng được nâng cao, kết cấu hạ tầng kỹ thuật được hoàn thiện, tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội luôn được giữ vững. Cùng với quá trình phát triển kinh tế xã hội, lề lối sinh hoạt của nhân dân trên địa bàn các xã cũng đã có nhiều thay đổi tích cực theo hướng đô thị; các khu dân cư kết hợp thương mại dịch vụ, điểm dân cư từng bước được xây dựng; hệ thống hạ tầng ngày một hoàn thiện, tiến tới đồng bộ; đường giao thông cơ bản được rải nhựa và bê tông hóa; tất cả các hộ gia đình đều được sử dụng điện lưới, nước hợp vệ sinh; tuyến đường chính được chiếu sáng; rác thải được thu gom và xử lý; góp phần đưa các xã đạt chuẩn nông thôn mới và đạt các tiêu chí đô thị loại V.

Những thay đổi về kinh tế - xã hội, quá trình phát triển dịch vụ, thương mại và đô thị hoá đã làm thay đổi quá trình tổ chức dân cư theo hướng tập trung với mật độ cao, hình thành lối sống đô thị trong nhân dân; tổ chức sản xuất có sự chuyên môn hóa, lao động dịch chuyển từ nông nghiệp sang phi nông nghiệp; công tác quản lý nhà nước trên các lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ, du lịch, quy hoạch, xây dựng, phòng chống tệ nạn xã hội, bảo đảm trật tự, bảo vệ môi trường… của chính quyền nông thôn hiện nay gặp nhiều khó khăn; cần phải có chính quyền đô thị với cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp để thay thế cho chính quyền nông thôn như hiện nay. Vì vậy, thành lập thị trấn Hà Long trên cơ sở nguyên trạng diện tích tự nhiên và nhân khẩu của các xã là tạo tiền đề pháp lý cho việc thiết lập mô hình tổ chức bộ máy quản lý đô thị, nhằm đáp ứng yêu cầu về công tác quản lý hành chính nhà nước trên địa bàn; không làm phát sinh tổ chức bộ máy, biên chế, góp phần đảm bảo tiêu chuẩn của đơn vị hành chính theo quy định.

Hà Long là một xã miền núi, phía Tây Bắc của huyện Hà Trung, với khoảng 18% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số (dân tộc Mường) cùng sinh sống. Quá trình hình thành và phát triển, vùng đất thuộc xã Hà Long đã góp phần không nhỏ vào sự phát triển chung của huyện Hà Trung như ngày nay.

Gia Miêu ngoại trang (thuộc thôn Gia Miêu xã Hà Long ngày nay) là ngôi làng cổ thuộc huyện Tống Sơn (nay là huyện Hà Trung). Đây được xác định là nơi phát tích của vương triều Nguyễn. Từ thời nhà Nguyễn (năm Gia Long thứ 3) đã gọi Gia Miêu ngoại trang là đất Quý hương, gọi huyện Tống Sơn là Quý huyện. Sử sách ghi chép lại, có 5 vị vua triều Nguyễn đã về Gia Miêu ngoại trang nền Phương Cơ dưới núi Triệu Tường (hay còn gọi là núi Thiên Tôn) tế bái tổ tiên, gồm: Gia Long, Minh Mệnh, Thiệu Trị, Thành Thái và Bảo Đại. Cũng chính nơi đây vào tháng 02/1947, trong lần về thăm quê hương Thanh Hóa anh hùng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã về dâng hương, tưởng nhớ các vị tiền nhân của vương triều Nguyễn.

Là vùng đất mang nhiều giá trị lịch sử, với quỹ đất rộng lớn, có vị trí tiếp giáp với đô thị công nghiệp động lực của tỉnh. Xã Hà Long được định hướng hình thành đô thị du lịch văn hóa lịch sử, sinh thái, và cũng là đô thị vệ tinh của thị xã công nghiệp Bỉm Sơn. Năm 2013, Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch chung đô thị Hà Long đến năm 2025. Đây là cơ sở quan trọng đánh dấu sự hình thành đô thị Hà Long như hiện nay. Ngày 24/12/2015, UBND tỉnh Thanh Hóa ban hành Quyết định số 5424/QĐ-UBND công nhận trung tâm xã Hà Long, huyện Hà Trung đạt tiêu chuẩn đô thị loại V.

Đứng trước những thời cơ mới, định hướng mới. Ngày 08/6/2021, Chủ tịch UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1945/QĐ-UBND phê duyệt Điều chỉnh quy hoạch chung đô thị Hà Long đến năm 2045. Đô thị Hà Long được tiếp tục được mở rộng quy mô cả về thời gian và không gian phát triển đô thị.